Yalova’nın termik santral mücadelesi

Son dönemde Yalova’nın gündeminde özel bir şirket tarafından yapılması planlanan kömürlü termik santral projesi var. Yalova halkının büyük bir kesiminin ve çevrecilerin şiddetle karşı çıktığı projeyle ilgili Yalova Çevre Platformu’nun (YAÇEP) mücadelesi devam ediyor. Geçtiğimiz günlerde Bursa ve İstanbul gibi illerdeki çevre örgütleriyle de temas halinde olan YAÇEP’in dönem sözcüsü Özlem Akyüz Bayrı ile görüştüm. Kendisi mücadelelerini kararlılıkla sürdüreceklerini ve çevre bilincinin yerleşmesi için ellerinden geleni yapacaklarını her ortamda ifade ediyor.
Geçtiğimiz dönemde Yalovaspor’un girişimleriyle termik santrale hayır pankartları açılmış ve pankartlı protestoya siyasiler de katılmıştı.
Konuyla ilgili olarak Özlem Akyüz Bayrı, CHP Milletvekili Muharrem İnce, AKP Milletvekili İlhan Evcin, Kent Konseyi Başkanı Şükrü Önder, Yalovaspor Başkanı Hasan Kızılkaya ve Yalova Belediye Başkanı Yakup Koçal’ın ortak olarak “Termik santral kurulmasın” pankartlarıyla tavır göstermelerini takdirle karşıladıklarını ifade ederken siyasilerin pankartla tepki göstermekten çok daha fazlasını yapabileceklerini söylüyor.
Bu haftaki yazımda YAÇEP’in termik santralle ilgili görüşlerini ve karşı duruş gerekçelerini paylaşmak istiyorum;
Neden en çok Kömür santrali yapılmak isteniyor?
Kömür, enerji kaynağı olarak maliyeti hesaplandığında en ucuz termik santral yakıtıdır. Ancak çevreye ve insan sağlığına etkileri göz önüne alındığında toplumun üzerine uzun vadede yüklenen maliyet, en ucuzun aslında en pahalı olduğunu göstermektedir. Dünya üzerindeki bin 200 termik santralin 800’den fazlası ise Çin’de bulunmaktadır.
Santralin zararlı çıktıları nelerdir?
Üretilen ısının elektriğe çevrilemeyen bir kısmı kül ve gaz olarak çevreye atılır. Kömürlü termik santrallerde bu atıl enerji yüzde 60’lara kadar çıkabilir. Her gün santralin kullandığı soğutma suyu alındığı ırmak ya da denize birkaç derece ısınmış olarak geri verilir. Yakılan kömürden çıkan küllerin bir kısmı bacalardaki elektrostatik filtrelerle süzülerek alçıtaşı maddesine çevrilebilir, bir kısmı ise dışarı sızar. Ayrıca tüm fosil yakıtlar azot ve kükürt içerdiğinden, yanma sonrasında bu maddeler oksitler olarak atmosfere karışır.
Türkiye’de termik santral yatırımları ne durumda?
Türkiye’de kömürlü termik santrallerin sayısı 17-18 civarında olup, son dönemde 47 yeni kömürlü termik santral için talepte bulunulmuştur. Termik santrallerin kurulabilmesi için hukuken iki temel kriter vardır, bunlardan birincisi Çevre Bakanlığı’nın ÇED raporu, diğeri de Enerji Bakanlığı’nın EPDK üretim lisansıdır. ÇED raporu, yani Çevresel Etki Değerlendirme Raporu olumlu verilen bazı yerlerde halk ve sivil toplum kuruluşları, yargı yoluyla bu raporların yanlış ve eksik değerlendirme sonucu verildiğini kanıtlamışlardır. Keza EPDK lisansı aşamasında da hukuki süreçler işletilebilmektedir.
Benzer alanda kazanılan çevre mücadeleleri var mı?
Son dönemde Çanakkale’de İçdaş tarafından kurulmak istenen termik santralin ÇED raporu, mahkeme tarafından iptal edilmiştir, temel gerekçe bölge doğasının ve santrale izin verilen alanın çok yakınında yer alan tarihi kent kalıntılarının zarar göreceğidir. Bunun yanı sıra Sinop Gerze’de kurulmak istenen bir termik santralle ilgili ÇED toplantısı, halkın protestosu nedeniyle tamamlanamamış, dolayısıyla ÇED olumlu raporunun alınmasının önüne en baştan geçilmiştir. Yuvarlakçay’da Akfen tarafından kurulmak istenilen HES için pek çok asırlık ağaç kesildi, ardından bölgede köylülerin öncülük ettiği protesto eylemlerinde sayı bin kişiye kadar ulaştı. Firma, tepkilerin giderek artması ve mahkemenin yürütmeyi durdurma kararı üzerine santral yapımından vazgeçtiğini açıkladı. Orhan Veli’nin dizelerine konu olan Gemlik’te, körfezde kurulmak istenen kömürlü termik santrale karşı zeytin yasası en etkili direniş argümanı oldu. Kentteki mücadelede kaybeden taraf santralciler oldu ve yatırımdan vazgeçtiklerini açıkladılar.
Kömürlü termik santrale neden hayır?
Yalova halkının iki temel haklılığı var. İlk neden kömürlü termik santral yapılmak istenen tüm diğer şehirlerle ortak. Çanakkale’de de, Gerze’de de, Gemlik’te de aynı şey dile geldi; Santral yakıtı olarak kömür, zehirdir. En ucuz diye kükürt dioksit başta olmak üzere baca gazlarını solumayı, çıkacak radyoaktif külle toprak ve su kaynaklarını kirlettirmeyi, günde milyonlarca metreküp soğutma suyunun çekilip kullanılıp denize verilmesiyle deniz yaşamının da gözden çıkarılmasını, insanlar üzerinde kanserojen risklerin artmasını, solunum yolu hastalıklarının tavan yapmasını, termik santrallerle ilgili bilgisi olan hiç kimse istemez.