DAĞ KÖYÜNDEN KATAR SARAYI’NA İPEK HALI

Osmanlı döneminde Avrupa saraylarını süsleyen Bursa İpeği, Büyükşehir Belediyesi tarafından hayata geçirilen ‘Bursa İpeği Hayat Buluyor’ projesiyle yaklaşık 2 asır sonra yeniden dünya saraylarında boy göstermeye başladı.

Proje kapsamında dağ ilçesi Büyükorhan’ın Kınık Köyü’ndeki dokuma tezgahında 4000 yıldır bilinen geleneksel çift düğüm Türk tekniği ile dokunan ‘Dans Eden Kız’ modeli ipek halı bugün Katar Kraliyet Ailesi’nin sarayını süslüyor.

Tarihi ipek yolunun Anadolu’daki son durağı olan ve Osmanlı döneminde başta Topkapı olmak üzere dünya saraylarını süsleyen ipek halı ve kumaşlar üreten Bursa, yaklaşık 2 asır sonra dünyaca ünlü ipeğiyle yeniden vitrine çıkıyor. 15’inci yüzyılda ipek dokuyan yüzlerce tezgahta günde ortalama 150 kilogram ham ipeğin üretildiği Bursa’da, özellikle Gümrük Birliği’ne girişle birlikte 1991 yılında ipek üzerindeki fonların kaldırılmasıyla fabrikalar bir bir kapandı, kozaları elde kalan köylüler dut ağaçlarını kesti. Türk kültürünün en önemli parçalarından biri olan ipekçilik, tarihin tozlu raflarında yerini alırken, devreye giren Bursa Büyükşehir Belediyesi Osmanlı’nın en stratejik ürünü olan ve Avrupa’nın yıllarca vergi bile almadığı Bursa ipeğini yeniden eski ihtişamlı günlerine döndürüyor.

Aslına uygun üretim

‘Bursa İpeği Hayat Buluyor’ projesine 2013 yılında start veren Büyükşehir Belediyesi, ilk olarak 1790 yılında kurulan ve kuruluşunda 270 kişinin istihdam edildiği Muradiye İpek Fabrikası’nda yıllar sonra yeniden üretime başladı. Tamamen geleneksel yöntemlerle yapılan üretimde 35 Roman kadın istihdam edildi. Projenin ikinci ayağında ise kaderine terk edilmiş olan tarihi ipek dokuma fabrikası, Umurbey İpek Üretim ve Tasarım Merkezi olarak hizmete açıldı. Bursa’nın en fazla göç veren dağ ilçeleri olan Orhaneli, Harmancık, Keles ve Büyükorhan ilçeleri ile İnegöl’ün İhsaniye Köyü’nde dut yetiştiriciliğinin yaygın olduğu 16 noktaya dokuma atölyesi kuruldu. Bursa’da yıllarca üretimi yapılmayan ipek, dokuma eğitimi alan köylü kadınların hünerli ellerinde nadide halılara dönüştü.

Yeniden dünya vitrininde

El dokuma tezgahlarında 4000 yıldır bilinen geleneksel çift düğüm Türk tekniği ile dokunan, 1 metrekaresinde 1 milyon düğüm olan, santimetrekaresinde 38 bin koza lifi bulunan ve ortalama 6,5 ayda dokunan ipek halılar yeniden dünya vitrininde boy göstermeye başladı. Umurbey İpek Üretim ve Tasarım Merkezi Atölyeler Üretim Sorumlusu Mehmet Ünal, katıldıkları dünyaca ünlü Hannover Halı Fuarı’nda çok büyük ilgi gördüklerini, gelen talepler üzerine Amerika, Avusturya, Fransa, İtalya, Almanya ve Japonya’ya ipek halı sattıklarını söyledi. Büyükorhan İlçesi’nin Kınık Köyü’ndeki atölyede üretilen ‘Dans Eden kız’ modeli ipek halının, İstanbullu bir aile tarafından Katar Emiri Şeyh Temim bin Hamed Al Sani’ye hediye edildiğini belirten Ünal, “Katar Emiri, halıyı o kadar çok beğenmiş ki aynısından 3 tane daha istediler. Onları da dokuyup gönderdik. Hatta halılardan birini Katar Meclis binasının girişine astıklarını öğrendik. Bunun yanında Emir’in büyük dedeleri tarafından yapılan ve aile için büyük önem taşıyan Şam Ulu Camii’nin de ipek halı üzerine dokunmasını istediler. Şimdi desinatörlerimiz bu caminin deseni üzerine çalışıyor. İnşallah kısa zamanda onu da dokuyup, göndereceğiz. Bursa İpeği Osmanlı’nın altın sanatlarından biri. Yüzyıllarca Osmanlı ve Avrupa sarayları bu ipekle süslenmiş. Şimdi de aynı imparatorlum dönemlerinde olduğu gibi yine kralların saraylarına buradan ipek gitmeye başladı.  Bu bizim için çok gurur verici” diye konuştu.

Hem kültür hem istihdam projesi

Bursa Büyükşehir Belediye Başkanı Alinur Aktaş, Bursa’nın gelecek vizyonunun turizm olduğunu hatırlatarak, kentin en önemli kültürel değerlerinde Bursa İpeğinin de uluslararası tanıtım açısından büyük önem taşıdığını kaydetti. Geleneksel el sanatlarının yaşatılarak gelecek kuşaklara aktarılması için önemli projeleri hayata geçirdiklerini ifade eden Başkan Aktaş, “Tarihi ipek yolunun Anadolu’daki son durağı olan Bursa’mızın markalarından biri de bursa ipeği. Osmanlı döneminde Topkapı başta olmak üzere Avrupa saraylarını süsleyen Bursa ipeği o kadar değerliymiş ki Çin ve İran ipeğinden vergi alan Avrupa Bursa ipeğinden hiçbir zaman vergi almamış. Ancak ipek üzerindeki fonların kaldırılmasıyla Bursa’daki fabrikalar bir bir kapanmış, koza üretimi de durma noktasına gelmiş. Hatta son 30 yıl boyunca ipek üretimi Bursa’da neredeyse hiç yapılmamış. Türk kültürünün en önemli değerlerinden olan Bursa ipeğinin yaşatılması ve gelecek kuşaklara aktarılması için Büyükşehir Belediyemiz tarafından ‘Bursa ipeği hayat buluyor’ projesini başlatmıştık. Son 5 yılda önemli bir mesafe kat ettik ve bugün 400 kişinin istihdam edildiği, göç veren dağ köylerinde 16 atölyede üretimin yapıldığı bir konuma geldik. Bursa ipeğinden tamamen geleneksel yöntemlerle dokunan halıların Almanya’dan Amerika’ya, Japonya’dan İtalya’ya kadar pek çok ülkede değer görmesi ne kadar doğru yolda olduğumuzu gösteriyor. Son olarak Katar Emiri’nin de Bursa ipeğinden dokunmuş halı istemesi ipekte Bursa markasını tescillemiş oldu. Biz gelecek vizyonumuzu turizm olarak belirledik ve bu manada tanıtım çok önemli. Bursa ipeği de uluslararası tanıtımda elimizi oldukça güçlendiriyor” dedi.